ΚΥΡΙΟΝ
ΓΙΑΝΝΗΝ ΝΤΑΣΚΑ ΕΚΔΟΤΗ - Δ/ΝΤΗ ΤΩΝ
ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ ΑΘΗΝΑΣ
"Η Δικαιοσύνη δεν
είναι μόνον η πηγή
όλων των αρετών,
αλλ’ ανυψώνει κα
το Έθνος"
Κύριε Ντάσκα,
Στα όσα γράφετε στο αυτοτελές κείμενό σας για "κλιμάκιο Δικαστών υπό τον Αρχιμανδρίτη Ιάκωβο" (Πολιτικά θέματα τεύχος 1.442/19-11-2004), επιτρέψατέ μου να προσθέσω συμπληρωματικά τα παρακάτω που σχετίζονται άμεσα με τη Δικαιοσύνη και την απονομή της. Με τα διεφθαρμένα ήθη και την εξάπλωση της διαφθοράς σε ευπαθείς τομείς της Δημόσιας ζωής του τόπου, στην πολιτική και τους πολιτικούς και στους Έλληνες πολίτες, επόμενον και φυσικό επακόλουθο είναι να μολύνεται και η Δικαιοσύνη, που κατά τον Γάλλο Σατομπριάν "είναι το ψωμί ενός Έθνους. Πεινάει πάντοτε γι’ αυτό".
Κατά τον Γέριγκ, κορυφαίο Γερμανό Νομικό (1818-1892) διατελέσαντος καθηγητού του Ρωμαϊκού Δικαίου σε πολλά πανεπιστήμια της Ευρώπης, αναφερόμενος στο Δίκαιο και τη Δικαιοσύνη έγραψε: «Το δίκαιο, δεν είναι μια απλή σκέψη, αλλά δύναμη ζωντανή. Γι’ αυτό η Δικαιοσύνη στο ένα της χέρι κρατάει τη ζυγαριά, με την οποία ζυγίζει το δίκαιο, και στο άλλο κρατάει το σπαθί με το οποίο προφυλάσσει το δίκαιο. Το σπαθί, χωρίς τη ζυγαριά, είναι γυμνή βία, κι’ η ζυγαριά, χωρίς το σπαθί είναι η αδυναμία τη δικαιοσύνης. Και τα δύο, σπαθί και ζυγαριά, είναι απαραίτητα και συνδυασμένα αναμεταξύ τους. Κατάσταση δε δικαίου επικρατεί τότε μόνο, όταν η δύναμη, με την οποία η δικαιοσύνη κρατεί το σπαθί, εξισώνεται με την επιδεξιότητα, με την οποία χειρίζεται τη ζυγαριά»
Η Δικαιοσύνη πάσχει σήμερα επειδή τα θεμέλιά της υπήρξαν σαθρά. Διαβρωμένη εξ υπαρχής από το κατεστημένο των Κοτσαμπάσηδων και Φαναριωτών τραυματίζεται και κατολισθαίνει από γενιά σε γενιά. Τα Συντάγματα του Αγώνα ήταν Δημοκρατικά, Φιλελεύθερα και προοδευτικά και κατοχύρωναν την ισοπολιτεία και την ισονομία επηρεασμένα από τις φιλοσοφικές δοξασίες του Λόκ "περί των φυσικών δικαιωμάτων του ατόμου", του Ζ.Ζ. Ρουσσώ "περί της γενέσεως και της ανισότητος των ανθρώπων" και του "Κοινωνικού Συμβολαίου" και των λεγομένων "Εγκυκλοπαιδιστών", οι οποίοι ανήκον εις το Ριζοσπαστικόν και επαναστατικόν πνεύμα του ΙΗ΄ αιώνος, όπως οι Βολταίρος, Διδερώ, Ελβέτιος και άλλοι, και σε μεγάλο μέρος από τα Γαλλικά επαναστατικά Συντάγματα του 1793 και 1795 καθώς και από την Αμερικανική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του ανθρώπου.
Για την ιστορία, ας γραφεί ότι "το Σύνταγμα της Τροιζήνος" ήτο το τελειότερον των Συνταγμάτων της επαναστάσεως και μάλιστα εμπνευσμένον εντόνως τας Δημοκρατικάς και Φιλελευθέρας ιδέας, ώστε δικαίως ελέχθη ότι υπερέβαινε τα ισχύοντα τότε και εν Ευρώπη. Δια πρώτην φοράν διακηρύσσεται ότι η "Κυριαρχία ενυπάρχει εις το Έθνος, πάσα εξουσία πηγάζει εξ αυτού και υπάρχει υπέρ αυτού". Αλλ’ ούτε το αρτιότερον και ωραιότερον εκ των Συνταγμάτων της Επαναστάσεως επρόκειτο να εφαρμοσθή. Μετά από ολίγους μήνες η εφαρμογή του ανεστάλη γιατί οι Νόμοι και η Δικαιοσύνη δεν αφορούσαν την κυρίαρχη τάξη και τους προνομιούχους. Από τότε, η Δικαιοσύνη με μικρά και φωτεινά διαλείμματα καθίσταται θεραπαινίδα της πολιτικής εξουσίας. Το ισχύον σήμερα Σύνταγμα περιέχει θεμελιώδεις διατάξεις, όπως η ισότητα των Ελλήνων έναντι των Νόμων, η διάκριση των Εξουσιών, Νομοθετική – Εκτελεστική – Δικαστική.
Είναι σήμερα η Δικαιοσύνη ανεξάρτητη από την πολιτική εξουσία; Με την ισοβιότητα και τις άλλες συνταγματικές εγγυήσεις προστατεύεται ο δικαστής από παρεμβάσεις; Με αυτές τις προϋποθέσεις επιτελεί το καθήκον του να προστατεύει τον πολίτη από τις αυθαιρεσίες της εκτελεστικής εξουσίας και τις συγκρούσεις του με τους φορείς της; Τί συμβαίνει στην πραγματικότητα; Η Δικαιοσύνη, ως στοιχείο του κρατικού συστήματος αντιμετωπίζει παντού και πάντοτε, άμεσες ή έμμεσες παρεμβάσεις της πολιτικής εξουσίας για επηρεασμό ή χειραγώγηση.
Το Σύνταγμα, παρέχει τυπικά στους Δικαστάς, όλες τις εγγυήσεις για τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας και το ανεπηρέαστο της κρίσης τους. Το άρθρο μάλιστα 26 (παρ.3) του καταστατικού χάρτη, ορίζει ότι "η δικαστική λειτουργία ασκείται από τα δικαστήρια. Οι αποφάσεις τους εκτελούνται στο όνομα του Ελληνικού Λαού ".
Στην πράξη όμως οι κατοχυρωμένες από το Σύνταγμα εγγυήσεις είναι διάτρητες. Θεωρητική η διάκριση των τριών εξουσιών. Η εκτελεστική εξουσία έχει κατεδαφίσει τα διαχωριστικά τείχη ή έχει διαβρώσει τα τοιχώματα και οι Κυβερνήσεις με τους επαγγελματίες πολιτικούς μεταδίδουν το μίασμα της διαφθοράς. Η εκτελεστική εξουσία, ελέγχοντας τη Νομοθετική, εισβάλλει στη Δικαιοσύνη και μολύνει τους λειτουργούς της. Μερικές φορές οι παρεμβάσεις είναι προκλητικές και βάναυσες. Πρωθυπουργοί καθορίζουν με δημόσιες δηλώσεις τους ετυμηγορία και διαδικασίες. Βουλευταί διασύρουν την Δικαιοσύνη και διακηρύσσουν ότι "η κρίση του λαού", δηλαδή της κομματικής τους αγέλης, έχει μεγαλύτερη εγκυρότητα από τις αποφάσεις των δικαστηρίων. Και ναι μεν το Σύνταγμα καθιερώνει την διάκριση των εξουσιών και την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης, το ίδιο όμως Σύνταγμα φαλκιδεύει αυτές τις θεμελιώδεις καταστατικές αρχές, με το άρθρο 90 (παρ.5) που ορίζει ότι "οι προαγωγές στις θέσεις του προέδρου του Συμβουλίου Επικρατείας, του Αρείου Πάγου και του Ελεγκτικού Συνεδρίου ενεργούνται με προεδρικό διάταγμα τη προτάσει του Υπουργικού Συμβουλίου".
Το αυτό ισχύει και για τις θέσεις των Εισαγγελέων και Αντεισαγγελέων του Αρείου Πάγου. Η εκτελεστική – πολιτική εξουσία διορίζει τους επικεφαλής των ανωτάτων Δικαστηρίων επειδή χρειάζεται τοποτηρητάς στους νευραλγικούς αυτούς τομείς για τον έλεγχο των τριών κλάδων δια μέσου των εκλεκτών της. Οι επιλογές και οι προαγωγές γίνονται συνήθως με κομματικά κριτήρια και όχι αξιοκρατικά. Όχι με βάση τα προσόντα, την αρχαιότητα, το δικαστικό ήθος κλπ, με αποτέλεσμα να παραβιάζεται η επετηρίδα. Και το χειρότερο! Στο ίδιο άρθρο του Συντάγματος (παρ.6)αναφέρεται: Οι αποφάσεις ή πράξεις κατά τις διατάξεις αυτού του άρθρου δεν προσβάλλονται ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας. Δηλαδή, η προώθηση των ημετέρων και ευνοουμένων στα κορυφαία αξιώματα, στην πυραμίδα της Δικαιοσύνης, δεν υπόκειται σε δικαστική προσβολή! Καθιερώνονται δηλαδή και νομιμοποιούνται από τον καταστατικό χάρτη οι αυθαιρεσίες και οι κομματικές συναλλαγές της διεφθαρμένης πολιτικής εξουσίας.
Ποιοί ψήφισαν αυτήν την σκανδαλώδη διάταξη, που υποδουλώνει και εξευτελίζει τη Δικαιοσύνη; Οι λεγόμενοι αντιπρόσωποι του Ελληνικού Λαού, τα δύο κόμματα που ασκούν εναλλασσόμενα την εξουσία. Μόνο που οι πολίτες ψηφοφόροι, ο Ελληνικός Λαός, η Κοινωνία είναι ξένοι και αμέτοχοι. Η "λαϊκή κυριαρχία" στο αποκορύφωμα του εμπαιγμού και της κοροϊδίας. Διάτρητο είναι και το σύστημα των προαγωγών σε όλες τις βαθμίδες της Δικαστικής Ιεραρχίας, των τοποθετήσεων, των μεταθέσεων, των αποσπάσεων και των μετατάξεων, αφού γίνεται από το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο, στο οποίο προεδρεύει ο εκλεκτός του Κυβερνώντος Κόμματος. Και όπως είναι φυσικό η πολιτική εξουσία έχει την δυνατότητα να καθορίζει τη σύνθεση της έδρας. Λειτουργεί επομένως στη Δικαιοσύνη μια sui generis (ιδιότυπη) διπλή ιεραρχία Δικαστική και Πολιτική.
Η Πολιτική εξουσία με όλα τα συμπαρομαρτούντα μείον έχει συνταγματικό δικαίωμα να διορίζει την ηγεσία της Δικαιοσύνης και τη δυνατότητα εξαναγκασμού των δικαστών να υπακούουν στα κελεύσματά της. Μεταχειρίζεται τους δικαστές σαν δημοσίους υπαλλήλους και όχι σαν δικαστικούς λειτουργούς, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται και στο δικαστικό σώμα διαβρωτικά φαινόμενα. Για παράδειγμα: Το πόρισμα της έρευνας που έγινε σε Πανελλήνια κλίμακα (1991-1992 ) ύστερα από καταγγελίες για κυκλώματα διαφθοράς στους κόλπους της Δικαιοσύνης. Το πόρισμα (Μαΐος 1992) εντόπισε επίορκους δικαστάς και αποφάσεις παράνομες και σκανδαλώδεις, όπως αποφυλακίσεις καταδίκων για σοβαρά εγκλήματα από δικαστικά συμβούλια, καταδίκων για λαθρεμπορία ναρκωτικών, ακόμα και για ανθρωποκτονίες. Αναφέρεται επίσης ότι στο πρώτο τρίμηνο του 1990 αναβλήθηκαν οι 101 από τις 165 υποθέσεις ναρκωτικών. Στον τύπο καταγγέλλονται απόπειρες δωροδοκίας δικαστών, ύποπτες παραγραφές αδικημάτων, εξαφανίσεις δικογραφιών, αθωώσεις σε δευτεροβάθμια δικαστήρια παρά τις βαρειές πρωτόδικες καταδίκες, πλαστά πιστοποιητικά ασθενείας και τοξικομανίας, το σκάνδαλο των διαιτησιών, πλήρης αδιαφορία μερικών εισαγγελικών λειτουργών για αυτεπάγγελτη δίωξη παρανομούντων, και άλλα και άλλα πολλά. Υπήρχαν και υπάρχουν δικασταί, λίγοι ασφαλώς, που δέχονται επηρεασμούς ως λειτουργοί και ως άτομα και αντιμετωπίζουν πιέσεις από τους προϊσταμένους τους.
Η πολιτική εξουσία έχει και άλλες δυνατότητες να παρεμβαίνει στο έργο της Δικαιοσύνης με αποτέλεσμα να αποκλείει την ανεξαρτησία ή την ουδετερότητα του Δικαστή που πιέζεται ασφυκτικά από την εκτελεστική εξουσία και από οικονομικούς δελεασμούς. Υπάρχει μιά σχέση αφανούς και αθέμιτης εξάρτησης του Δικαστού από την εκτελεστική εξουσία. Παράδειγμα η υπόθεση των χρυσοφόρων διαιτησιών – επιδιαιτησιών – συχνά ύψους εκατοντάδων εκατομμυρίων που δημιούργησε μεγάλο ηθικό πρόβλημα και τέλος, ας μη ξεχνάμε το σκάνδαλο του χρηματιστηρίου και τα χρέη που χάρισε η Δικαιοσύνη – πολλά δισεκατομμύρια – στην ΑΕΚ, τον ΠΑΝΙΩΝΙΟ, τον ΑΡΗ και άλλες ομάδες, με χρήματα του Έλληνα φορολογούμενου. Αυτά τα τελευταία, προξένησαν πολύ έντονη συγκίνηση, βαθιά συγκίνηση, βαθιά ψυχική ταραχή, μεγάλη αγανάκτηση και απογοήτευση στον Έλληνα πολίτη.
Ο Δικαστής φοβάται να αντιταχθεί στην ιδεολογία της εξουσίας και πολύ περισσότερο να ελέγξει τις πράξεις της.
Η εξάρτηση της Δικαιοσύνης οδηγεί αυτομάτως στην αναξιοπιστία μερικών εκ των λειτουργών της. Συχνά ετυμηγορίες των Δικαστηρίων προκαλούν το περί δικαίου λαϊκό αίσθημα και δημιουργούν ερωτηματικά για σκοτεινές επιρροές. Απονέμεται πράγματι η Δικαιοσύνη όταν εύπορος που καταδικάζεται σε μεγάλη ποινή πληρώνει και αφήνεται ελεύθερος και ο πτωχός που καταδικάζεται σε μικρή ποινή οδηγείται στο δεσμωτήριο εξ αιτίας της αχρηματίας του;
Δημιουργείται ακόμα η εντύπωση που αντικατοπτρίζεται στις αντιδράσεις του τύπου πως απαλλάσσονται ή δέχονται θωπευτική ποινή εγκληματίες εξ αιτίας της φήμης ή του άνομου πλούτου τους και κατακεραυνώνονται ταλαίπωροι μικρολωποδύται όπως στον ΙΘ΄ αιώνα.
Στην Αθηναϊκή Δημοκρατία του Ε΄ αιώνα π.χ. για να διασφαλισθεί το αδιάβλητο των δικαστικών αποφάσεων λαμβάνονταν αυστηρά προληπτικά μέτρα που καθιστούσαν αδύνατη ή δυσχερή τη διαφθορά των λαϊκών δικαστών –δωροδοκία ή μεροληψία.
Η πολιτική εξουσία επιχειρούσε πάντοτε να καθυποτάξει τη Δικαιοσύνη περιορίζοντας τις αρμοδιότητές της ή διαφθείροντας δικαστές, με εύνοιες κλπ. για να παρανομεί ατιμώρητη. Για τα εγκλήματα των υπουργών κατά του δημοσίου συμφέροντος – οικονομικά σκάνδαλα, καταχρήσεις και άλλες ατασθαλίες – μόνον η Βουλή έχει δικαίωμα να διατυπώσει κατηγορία. Η εξουσία φρόντισε να κρατήσει σε απόσταση ασφαλείας τη Δικαιοσύνη για να μη φτάνουν ποτέ στο ακροατήριο τα άνομα και επαίσχυντα έργα της. Παραβιάζονται έτσι με βαναυσότητα θεμελιώδεις διατάξεις του Συντάγματος περί ισονομίας και ισοπολιτείας. Έτσι Υπουργός της Δικαιοσύνης εν έτει 1990 με υποστηρικτή και βοηθό τον τότε Υφυπουργού Οικονομικών παραπλάνησαν και παρέσυραν τους Βουλευτάς του Κοινοβουλίου στη διαμόρφωση εσφαλμένων συμπερασμάτων, ώστε η Βουλή με ψευδή στοιχεία, μη ανταποκρινόμενα στην πραγματικότητα, να ψηφίσει νόμο, δια των διατάξεων του οποίου, διέγραψαν ή απάλλαξαν από χρέη (Δισεκατομμύρια οφειλών) βαθύπλουτους επιχειρηματίες, κατόχους επαύλεων και πολυτελών αυτοκινήτων. Περίπου ένα μήνα προ της ψηφίσεως του Νόμου Υφυπουργός, σε ερώτηση τοπικού Βουλευτή της αντιπολιτεύσεως, εδήλωνε από του βήματος της Βουλής λάβρος και μένεα πνέων: Εγώ δεν προτίθεμαι να χαρίσω Μερσεντές και Τσερόκι! Και πριν αλέκτορας φωνήσαι τρείς απαρνιέται τις προηγούμενες θέσεις του και συντάσσεται με τις απόψεις της Δικαιοσύνης. Άλλος ένας εξευτελισμός και μια υποβάθμιση της εκτελεστικής εξουσίας και μάλιστα από Υπουργό Δικαιοσύνης, ο οποίος σήμερα διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο, πρωταγωνιστεί στην ανανέωση του κόμματος της Αντιπολίτευσης και είναι το persona grata, το προσφιλές πρόσωπο του Αρχηγού της. Ο απλός πολίτης παραπέμπεται και για το πιο ασήμαντο αδίκημα. Για τις ενδεχόμενες κακουργίες των κορυφαίων της πολιτικής απαιτείται κοινοβουλευτική έγκριση[1]. Με αυτή την παράλογη και αντιδημοκρατική διάκριση νοθεύεται το έργο του δικαστή αφού την εισαγγελική αρχή υποκαθιστούν οι βουλευτές κατήγοροι που παρωθούνται όχι από ανεξάρτητη δικαστική συνείδηση αλλά από κομματικές σκοπιμότητες, εμπάθειες και μεροληψίες, με αποτέλεσμα να εμπλέκεται το δικαστήριο στους πολιτικούς ανταγωνισμούς και, το χειρότερο, να κινείται κατά τη διαδικασία σε δεσμευτικά πλαίσια προκαθορισμένα από εξωδικαστικά πρόσωπα και συμφέροντα.
Και όμως, ένας πρόεδρος της Δημοκρατίας υποστήριξε ότι «οι πρωθυπουργοί δεν κάθονται στο εδώλιο του ποινικού δικαστηρίου, πηγαίνουν στα σπίτια τους», υπέχουν δηλαδή πολιτική αποκλειστικά ευθύνη, ακόμα και αν προκαλέσουν συμφορές στον τόπο. Η αλληλεγγύη των ανθρώπων της εξουσίας για το απυρόβλητο από τη Δικαιοσύνη εκδηλώθηκε προκλητικά με την υιοθέτηση – χωρίς αισχύνη – του χουντικού νόμου περί ευθύνης υπουργών, που καθιστά δυσχερέστατη την παραπομπή πολιτικών για εγκλήματα κατά των εθνικών και λαϊκών συμφερόντων.
Εκδήλωση αλληλεγγύης αλλά και αυτοπροστασίας αποτελεί η σκανδαλώδης απόπειρα της πολιτικής εξουσίας (Ιούνιος 1992) να υποβαθμίσει το στυγερό αδίκημα της απιστίας κατά των συμφερόντων του Δημοσίου – «απιστία περί την υπηρεσίαν» – από κακούργημα σε απλό πλημμέλημα. Πρόκειται για συντονισμένη επιχείρηση που αποβλέπει στην τελική αποποινικοποίηση των εγκλημάτων της εξουσίας ώστε οι αξιωματούχοι της να παρανομούν, να ρουσφετολογούν και να λεηλατούν ατιμώρητοι. Αποβλέπει δηλαδή στη νομιμοποίηση της διαφθοράς και της ασυδοσίας των κυβερνώντων και στον παροπλισμό της Δικαιοσύνης. Έτσι οι άνθρωποι της εξουσίας, όταν βρεθούν στην αντιπολίτευση, δεν θα ανησυχούν για ποινικές διώξεις και θα απολαμβάνουν πανευτυχείς τα προϊόντα των λεηλασιών τους, υλικών και ηθικών. Και με την πρακτική εφαρμογή της λαϊκής παροιμίας «τόνα χέρι νίβει τ’ άλλο και τα δυό το πρόσωπο», τα κόμματα εξουσίας δεν αποκλείεται να χαρακτηρίσουν πταίσμα και το έγκλημα της εσχάτης προδοσίας…
Οι επεμβάσεις της πολιτικής εξουσίας στη λειτουργία της Δικαιοσύνης είναι μέγα σκάνδαλο, έγκλημα στυγερό που αποσυνθέτει την κοινωνία και αποθηριώνει τον πολίτη. Και ενώ τα κόμματα εξουσίας κόπτονται για την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης στην πραγματικότητα την εξευτελίζουν επιχειρώντας να την καταστήσουν όργανό τους. Με τις παρεμβάσεις των ανθρώπων της εξουσίας στη Δικαιοσύνη καταρρακώνεται το Σύνταγμα και καταργείται η διάκριση των εξουσιών. Ο πολίτης χάνει την εμπιστοσύνη του στη Δικαιοσύνη και τελικά η ίδια η Δικαιοσύνη αυτοχειριάζεται.
Ανεπανόρθωτο πλήγμα δέχτηκε η ελληνική Δικαιοσύνη κατά την διαδικασία στο Ειδικό Δικαστήριο για την περιβόητη «κάθαρση» (1990-1991). Ήταν η φρικτότερη δοκιμασία στην ιστορία της. Πολιτικές σκοπιμότητες και ατομικά συμφέροντα οδήγησαν στην κομματικοποίηση της δίκης. Η μετάδοση της διαδικασίας από τα τηλεοπτικά μέσα μετέβαλε τη δίκη σε θλιβερή παράσταση με σκηνοθετημένους κορδακισμούς των παραγόντων της για επηρεασμό του κοινού. Με αποτέλεσμα την άγρια διαπόμπευση της Δικαιοσύνης στην αίθουσα του δικαστηρίου, στους δρόμους της πρωτεύουσας, στις τηλεοπτικές οθόνες και στις στήλες του Τύπου. Φαινόμενο μοναδικό ίσως στην παγκόσμια ιστορία. Διάτρητη η Δικαιοσύνη από τις αθλιότητες των κομματαρχών που πάσχισαν να τη χρησιμοποιήσουν για ιδιοτελείς και μιαρούς σκοπούς. Και η Κοινή Γνώμη παρακολουθούσε τις ασχημίες, άλλοτε με οργή και απόγνωση και άλλοτε με καγχασμούς και χλεύη[2].
Άλλη μια υπονόμευση και αποδυνάμωση της ουσίας του Συντάγματος και των θεσμών δια της οποίας αλλοιώνεται η Νομοθετική Εξουσία, είναι η φάμπρικα, τα τεχνάσματα και τα κόλπα των τροπολογιών. Κυβερνήσεις και Υπουργοί, απροειδοποίητα και γρήγορα, προκειμένου να προλάβουν αρνητικές αντιδράσεις, πολλές φορές νύκτωρ και χωρίς την παρουσία Βουλευτών, με κενά τα έδρανα ψηφίζουν τροπολογίες χαριστικές, μεροληπτικές κατά παράβασιν του άρθρου 4 του Συντάγματος, περί ισότητος των Ελλήνων, των Νόμων και ότι συνάδει σε ένα ευνομούμενο κράτος. Κατά καιρούς, σε νόμους, υπήρξαν φωτογραφικαί διατάξεις που προσδιόριζαν σε τέτοιο βαθμό τα προσόντα που απαιτούνται, ώστε να ταιριάζουν σε ένα άτομο. (Χαρακτηριστική η περίπτωση ΠΑΧΤΑ που προκάλεσε την οργή όλων). Αποκορύφωμα της φαυλότητος κατά την άσκηση του Νομοθετικού έργου.
Η διαφθορά της πολιτικής εξουσίας απειλεί τη Δικαιοσύνη με εκβορβόρωση. Επιβάλλεται επομένως λαϊκή πίεση για συνταγματικές μεταρρυθμίσεις ώστε να κατοχυρωθεί η απόλυτη και αδιατάρακτη ανεξαρτησία της, να απαλλαγή το δικαστικό σώμα από τις ατιμωτικές επεμβάσεις και να αποκατασταθεί η αξιοπιστία και το κύρος της. Για να γίνει η Δικαιοσύνη θεσμός αδιάβροχος και αδιαπέραστος από την πολιτική διαφθορά, καταφυγή και προστασία για τον πολίτη και την κοινωνία. Αυτονομία πλήρης και αυτοδιοίκηση της Δικαιοσύνης χωρίς επιλογή των ηγετικών στελεχών της από την πολιτική εξουσία. Να ισχύει η ανάδειξη των αρίστων από το ίδιο το δικαστικό σώμα.
Αυτό όμως προϋποθέτει ποιοτική – και με μισθολογικές διαφοροποιήσεις – αναβάθμιση του κλάδου για να ανανεωθεί σταδιακά, με την προσέλκυση νέων προικισμένων νομικών υψηλού επιστημονικού εξοπλισμού, πνευματικής καλλιέργειας και ήθους[3]. Για την ένταξη στο δικαστικό σώμα πρέπει να καθιερωθεί ειδική ακαδημαϊκή κατάρτιση και επαγγελματική προπαρασκευή – έδρα δικαστικού προσανατολισμού στις νομικές σχολές και πρακτική μαθητεία στις αίθουσες των δικαστηρίων[4].
Έτσι, αυτόνομη, αυτοδιοικούμενη, αδιαπέραστη και ανεμπόδιστη η Δικαιοσύνη, χωρίς εξαρτήσεις, επεμβάσεις, δουλείες και επιρροές θα εκφράζει τη συνταγματική τάξη και τη λαϊκή κυριαρχία. Θα ελέγχει τις παρανομίες της πολιτικής εξουσίας και θα κινητοποιεί τον διωκτικό μηχανισμό για κάθε ατασθαλία και σε οποιοδήποτε επίπεδο. Καμμιά διάκριση ανάμεσα στους επαγγελματίες της πολιτικής, στους ανθρώπους της εξουσίας και των κομματικών μηχανισμών και στον απλό πολίτη. Απαξάπαντες ίσοι ενώπιον του νόμου. Ούτε νόμοι περί ευθύνης υπουργών, ούτε Δικαστήρια, ούτε ασυλία βουλευτών.
Πριν από την αναθεώρηση του Συντάγματος, είχα προτείνει να συμπεριληφθεί η ακόλουθη διάταξη στις υπό αναθεώρηση διατάξεις: «Υπουργοί και Βουλευταί υπέχουν Ποινικές και Αστικές ευθύνες για πράξεις ή παραλείψεις που στα πλαίσια της Νομοθετικής εξουσίας, βλάπτουν το Δημόσιο συμφέρον. Τις αυτές Ποινικές και Αστικές ευθύνες υπέχουν όλα τα αρμόδια όργανα του κράτους, όπως Διοικηταί ΔΕΚΟ, Νομάρχαι, Δήμαρχοι κλπ., που με αποφάσεις τους μεροληπτικές και φωτογραφικές στα πλαίσια των λειτουργιών και των αρμοδιοτήτων τους, ζημιώνουν το Ελληνικό Δημόσιο». Ποτέ δεν πίστεψα και δεν είχα ψευδαισθήσεις πως ήταν δυνατόν Κυβέρνηση και αντιπολίτευση, τα κόμματα δηλαδή της εξουσίας να υιοθετήσουν ένα τέτοιο σχέδιο Νόμου. Απλά, έθεσα το θέμα χάριν της Ιστορίας.
Οι λειτουργοί της Δικαιοσύνης δεν θα αποτελούν πια σώμα αποκομμένο από την καθημερινή ζωή αλλά το πιο ανήσυχο, το πιο άγρυπνο, το πιο προχωρημένο τμήμα της κοινότητας, με βαθειά γνώση των πολιτικών και κοινωνικών φαινομένων και αντιθέσεων και της μεταλλαγής των ηθών. Ο κόσμος της Δικαιοσύνης πρέπει να εμπνέεται από σταθερές αρχές και να υπερασπίζεται αδιαμφισβήτητες αξίες. Να αγωνίζεται λ.χ. για την ηθικότητα του δημόσιου βίου, για την εξάλειψη των ανισοτήτων και την κατάργηση των προνομίων, για τα μεγάλα κοινωνικά αγαθά, όπως είναι η υγεία, η οικογένεια, το περιβάλλον και να συντελεί με την πείρα και τις ειδικές ευαισθησίες του στην καταπολέμηση των μεγάλων πληγών της εποχής μας – εγκληματικότητα, βία, ναρκωτικά κλπ. Πάντοτε άγρυπνος ο δικαστής[5], συνειδητοποιώντας ότι οι κοινωνικές μάστιγες δεν καταπολεμούνται με το αστυνομικό ρόπαλο και το πιστόλι, με την ποινή και τα κελλιά των φυλακών. Πρέπει να ερευνά και να επισημαίνει τις αιτίες για να ξεριζώνεται ψύχραιμα το κακό στη ρίζα του.
Ανεξάρτητη, αυτόνομη και αδέσμευτη Δικαιοσύνη θα υποβοηθήσει τη συμμετοχή των πολιτών στη διαμόρφωση του Δικαίου. Γιατί τελικά πρέπει και οι πολίτες να πεισθούν για την ανεξαρτησία και τη στεγανότητα της Δικαιοσύνης και το ήθος των λειτουργών της. Να βεβαιωθούν ότι «εν δικαιοσύνη συλλήβδην πάσα αρετή»[6]. Από την αυγή του «ελεύθερου» εθνικού βίου οι Έλληνες πολίτες παραμένουν «οι πεινώντες και διψώντες την δικαιοσύνην».
Στην αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία η Δικαιοσύνη ήταν υπέρτατη εξουσία γιατί ήταν πραγματικά λαϊκή. Μπορούσε να αναιρέσει ακόμα και αποφάσεις της εκκλησίας του δήμου. Γιατί ο πολίτης, στην άμεση – και γι’ αυτό γνήσια – αρχαιοελληνική δημοκρατία μετέχει, όπως γράφει ο Αριστοτέλης, «κρίσεως και αρχής». Ασκεί «κρίσιν», δηλαδή δικαστική εξουσία, και «αρχήν», διαχειρίζεται ο ίδιος τα κοινά. Έτσι διασφαλιζόταν η απονομή του δικαίου, χωρίς διακρίσεις, σε πλούσιους και φτωχούς, ισχυρούς και αδύναμους.
Οι αντιλήψεις των πολιτών για τη Δικαιοσύνη κατά την περίοδο της άμεσης και συμμετοχικής δημοκρατίας εκφράζονται με τους στίχους του Ευριπίδη στις «Ικέτιδες»: «Φτωχός και πλούσιος έχουν τα ίδια δικαιώματα, μπορούν εξίσου να προσφύγουν στη δικαιοσύνη. Κι’ ο πλούσιος δεν έχει καλύτερη μεταχείριση από τον φτωχό. Αν ο αδύναμος έχει δίκιο θα νικήσει τον ισχυρό».
Εν αρχή ήν το Σύνταγμα και οι νόμοι. Συχνά ωστόσο τα δικαστήρια, παρά την πρωταρχική υποχρέωσή τους να προσηλώνονται στον υπέρτατο κανόνα δικαίου, να μην εφαρμόζουν αντισυνταγματικούς νόμους προβάλλοντας αντίσταση στις αυθαιρεσίες της εξουσίας και να υπερασπίζονται ανένδοτα την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης[7], υποκύπτουν και συμμορφώνονται με τις υποδείξεις των κυβερνώντων. Αλλά όταν οι φυσικοί προστάτες της κοινωνίας, οι θεματοφύλακες των θεσμών, δεν έχουν το θάρρος να αντικρούσουν τις δόλιες και ιδιοτελείς επεμβάσεις των κυβερνώντων γιατί να σεβασθεί τους νόμους ο πολίτης;[8]
Το επίπεδο του δημόσιου βίου καθορίζει και την ποιότητα της Δικαιοσύνης. Οι επαγγελματίες πολιτικοί, όταν κρίνονται για ατασθαλίες παράγοντες του αντίπαλου κόμματος, εκθειάζουν την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης. Όταν λογοδοτούν οι ίδιοι προπηλακίζουν τη Δικαιοσύνη και διαπομπεύουν τους λειτουργούς της εκτοξεύοντας ύβρεις και ονειδισμούς.
Η διαφθορά της πολιτικής εξουσίας αφορά και τη Δικαιοσύνη, την ανεξαρτησία και την επαγρύπνησή της. Το 99% των σκανδάλων στα οποία πρωταγωνιστούν οι εκάστοτε κυβερνώντες μένουν ατιμώρητα. Ατασθαλίες έρχονται στο φως αλλά δεν ερευνώνται, καταγγελίες για ανήθικες συναλλαγές, χρηματισμούς, προμήθειες κ.ά. «πνίγονται», διακανονίζονται στα σκοτεινά παρασκήνια, μακριά από αδιάκριτα βλέμματα ή συμψηφίζονται με σιωπηρά συνυποσχετικά ανάμεσα σε κυβέρνηση και αντιπολίτευση. Πολλοί αντιπολιτευόμενοι κομματικοί παράγοντες έχουν προσβάσεις στην εξουσία και ρουσφετολογούν με ανταλλάγματα. Μόνο μια ανεξάρτητη, αυτόνομη και αδιάβροχη Δικαιοσύνη, χωρίς εξαρτήσεις από την εκτελεστική εξουσία, θα μπορούσε να στείλει στο δεσμωτήριο όλους τους διεφθαρμένους αξιωματούχους.
Η κρίση της Δικαιοσύνης είναι στην ουσία κρίση της Δημοκρατίας. Γιατί η Δικαιοσύνη ξεχωρίζει από τους άλλους θεσμούς. Υπερασπίζεται τις ελευθερίες, καταπολεμεί την αυθαιρεσία, προστατεύει τους αδύναμους από τον αυταρχισμό των ισχυρών. Ο πολίτης βλέπει ότι οι άνθρωποι της εξουσίας αυτοτοποθετούνται υπεράνω των νόμων, πιστεύουν ότι η Δικαιοσύνη δεν μπορεί να τους αγγίξει και πως η ηθική δεν τους αφορά. Διαπιστώνει επίσης ότι η πολιτική αποτελεί το άλλοθι της διαφθοράς και ότι το ιερατείο της εξουσίας προσπαθεί – και το κατορθώνει σχεδόν πάντοτε – να αποσυνδέσει τις κακουργίες κατά του δημοσίου συμφέροντος και τα σκάνδαλα από την ποινική δικαιοσύνη, εξασφαλίζοντας την ατιμωρησία καταχραστών και κοινών απατεώνων. Για να αποφύγει η εξαχρειωμένη εξουσία την λαβίδα του ποινικού νόμου χρησιμοποιεί την αστυνομία ως υποχείριο όργανό της και ελέγχει τη Δικαιοσύνη διορίζοντας τους προσφιλείς της στις ηγετικές θέσεις του δικαστικού σώματος. Έτσι και τους «περίεργους» αστυνομικούς αχρηστεύει και τους σκληροτράχηλους δικαστικούς λειτουργούς αφοπλίζει. Με αποτέλεσμα να καταδικάζονται σε σκληρές ποινές οι απλοί παραβάτες του νόμου και να κυκλοφορούν με φωτοστέφανο πολιτικοί που διέπραξαν στυγερά εγκλήματα κατά του Δημοσίου και της κοινωνίας. Και το κυριότερο: να κλονίζεται η εμπιστοσύνη του λαού προ τη Δικαιοσύνη.
Επιτακτική επομένως η ανάγκη να επανακτήσει η Δικαιοσύνη τον σεβασμό του κοινωνικού συνόλου. Άλλωστε, το Δίκαιο προηγείται του νόμου. Αναρίθμητοι οι νόμοι, συχνά όμως αμφισβητείται η συναρμογή τους με το Δίκαιο. Ο νομοθετικός πληθωρισμός είναι επικίνδυνος και βλάπτει όσο και ο πληθωρισμός την οικονομία. Ο πρώτος υποβαθμίζει τη Δικαιοσύνη, ο δεύτερος προκαλεί ένδεια. Η κοινωνία δεν χρειάζεται πολλούς νόμους, χρειάζεται δίκαιους νόμους – και άτεγκτους δικαστές.
Στην πολιτική ιδεολογία της εποχής μας ο νόμος εκφράζει τη βούληση της πλειοψηφίας, είναι δηλαδή ο νόμος των ισχυροτέρων, εκείνων που ασκούν μεγαλύτερη επιρροή. Αλλά δεν υπάρχει καμμιά εγγύηση πως αυτός ο νόμος είναι καλός για το σύνολο.
Συμπέρασμα: Η αναστήλωση της συνταγματικής «λαϊκής κυριαρχίας» και η αναγέννηση της αληθινής δημοκρατίας, της άμεσης και συμμετοχικής, των αρχών δηλαδή του αρχαίου αθηναϊκού πολιτεύματος, πρέπει να αρχίσουν από τη Δικαιοσύνη.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑ 1822-1975/1986
1. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΣΒΩΛΟΥ
Η ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
2. ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΑΚΗ
ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ
3. ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΣΙΜΟΠΟΥΛΟΣ
Η ΔΙΑΦΘΟΡΑ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ
4. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΡΟΥΣΣΟΥ
Η ΝΕΩΤΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ 1826-1974
Σαν επίλογο αυτού του πονήματος αναφέρομαι στο σχόλιο του κ. Δ. Λινού Εισαγγελέως του Αρείου Πάγου, ο οποίος ως προς το κεφάλαιο της ποιότητος των δικαστών αναγνωρίζει το βάσιμο και την ορθότητα των επιχειρημάτων μου, αφού ευθέως και ευθαρσώς έθεσε θέμα ποιοτικής αναβαθμίσεως της Δικαιοσύνης, μέσω της ποιοτικής αναβαθμίσεως των λειτουργών της. Είπε ο κ. Λινός στην Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων, το περασμένο Σάββατο: «Η απονομή της Δικαιοσύνης δεν εξαρτάται από την ποσότητα, αλλά από την ποιότητα των δικαστών και εισαγγελέων, οι οποίοι πρέπει να διαθέτουν ειδικά πνευματικά, μορφωτικά και ηθικά προσόντα. Και αυτά δεν είναι σε αφθονία, δυστυχώς.»
Οι επισημάνσεις αυτές είναι συγκλονιστικές, καθώς γίνονται από άνθρωπο που γνωρίζει άριστα και εκ των έσω τον χώρο, στον οποίο αναφέρεται. Και εκείνο που προκαλεί μελαγχολικές σκέψεις δεν είναι μόνον οι διαπιστώσεις είναι και οι σκέψεις ότι δεν υπάρχει πολιτική βούληση για την διαπιστουμένη αναγκαία, όπως τη προσδιόρισε ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου αναβάθμιση των δικαστικών λειτουργών, αλλά και το κλίμα δεν είναι ευνοϊκό για μιά ανατροπή, αφού απουσιάζουν οι κατάλληλες προϋποθέσεις και τα πρότυπα της αρετής προς μίμηση.
[1] Ο Γάλλος συγγραφέας Joseph Joubert έγραφε πριν δύο αιώνες ότι «η Δικαιοσύνη είναι το δικαίωμα του πιο αδύναμου» – La justice est le droit du plus faible.
[2] Ακόμα πιο τερατώδης, επαίσχυντη και βάρβαρη, η χειροδικία συνηγόρου – οχυρωμένου πίσω από την «βουλευτική ασυλία» – κατά την ανάγνωση της ετυμηγορίας σε παρεμφερή δίκη για οικονομικο-πολιτικό σκάνδαλο (1992). Την ίδια στιγμή εγκάθετοι του ακροατηρίου καθύβριζαν τους δικαστές και εκσφενδόνιζαν εναντίον τους αναπτήρες και κέρματα, όπως οι «φίλαθλοι» στα ποδοσφαιρικά γήπεδα. Μια άλλη «μαύρη μέρα» – διασυρμός και διακωμώδηση – για τη Δικαιοσύνη. Σε δημοσκόπηση (Οκτώβριος 1991) σχετικά με την περιλάλητη δίκη για το σκάνδαλο Κοσκωτά, ανάμεσα στις ερωτήσεις υπήρχε και η ακόλουθη: «Ποιός σας είναι πιο συμπαθής, ο πρόεδρος του δικαστηρίου ή ο κατηγορούμενος;».
[3] Η σταδιοδρομία στον δικαστικό κλάδο δεν θεωρείται σήμερα ζηλευτή. Με αποτέλεσμα να εμφανίζονται στην έδρα δικαστές αμαθείς – με σκέψη δηλαδή που δεν υπερβαίνει τη νομική κατάρτιση.
[4] Στην Αγγλία οι υποψήφιοι δικαστές ειδικεύονται στα πανεπιστήμια θεωρητικώς και πρακτικώς. Στη Γαλλία λειτουργεί Εθνική Σχολή Δικαστών όπου φοιτούν επί διετία, ύστερα από εξετάσεις, πτυχιούχοι νομικής. Κάθε χρόνο πραγματοποιούνται εθνικά και τοπικά συνέδρια δικαστών. Στις νομικές σχολές της Γερμανίας οι φοιτητές που προσανατολίζονται στον δικαστικό κλάδο ακολουθούν μετά το πέμπτο έτος, ειδική σπουδή. Λειτουργεί επίσης Δικαστική Ακαδημία για επιμόρφωση των εν ενεργεία λειτουργών της Δικαιοσύνης.
[5] Ο Γάλλος φιλόσοφος και λόγιος Joseph de Maistre έγραφε, πριν από δύο περίπου αιώνες, ότι «το φάσγανο της Δικαιοσύνης δεν έχει θηκάρι» – le glaive de la justice n’ pas de fourreau. Είναι δηλαδή πάντοτε γυμνό, πανέτοιμο να πλήξει κάθε αδικητή (Les Soirees de la Saint-Petersbourg) .
[6] θέογνις, 147.
[7] Την ανυπαρξία ανεξαρτησίας της Θέμιδος και τη σχετική προβληματική έχουν διατυπώσει δύο υπουργοί Δικαιοσύνης, καθένας με τον τρόπο του. Ο πρώτος, όταν ρωτήθηκε για τους κυβερνητικούς ισχυρισμούς ότι «η δικαιοσύνη είναι αδέσμευτη», απάντησε! «Σκατά!» (Ελευθεροτυπία, 8 Οκτ. 1991). Ο δεύτερος απεφάνθη: «Είναι ένα όραμα (η ανεξαρτησία) που πρέπει κάποτε να γίνει πραγματικότητα» (Οκτ. 1991 στη Βουλή). Και ο πρόεδρος της Ένωσης Δικαστών και εισαγγελέων: «Η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης είναι συζητήσιμη» (6 Φεβρ. 1986 στον Δικ. Σύλλογο Αθηνών).
[8] Σύμφωνα με δημοσκόπηση του 1991 (ΔΗΜΕΛ) το 65% των ερωτηθέντων για την εμπιστοσύνη τους στις δικαστικές αποφάσεις απάντησαν ότι, κατά τη γνώμη τους, οι δικαστές επηρεάζονται από εξωδικαστικούς παράγοντες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου